AKTUALNOŚCI

Program: Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą

Nazwa własna zadania: Renowacja i dokumentacja polskich cmentarzy z lat 40. XX w. w Kondoa i Tengeru (Tanzania)

Kwota dofinansowania zadania: 257814.00 PLN

Celem projektu proponowanego przez Fundację "Przeszłość nie wraca, ale nie umiera" jest renowacja i dokumentacja polskiego cmentarza w Kondoa (Tanzania), na którym pochowani są obywatele polscy, przebywający w latach 40tych XX wieku na terenie obozu Kondoa-Irangi. Nekropolia ta jest miejscem pamięci obrazującym męczeństwo Narodu Polskiego. Prace przy polskich nagrobkach mają na celu zachowanie i poprawę statusu materialnego i niematerialnego miejsc pamięci narodowej oraz przyczynią się do zapewnienia godnego miejsca spoczynku Polaków zmarłych i pochowanych poza granicami naszego kraju. Niepodjęcie prac remontowych czy konserwatorskich grozi utratą integralności obiektów, a nawet może przyczynić się do ich zatarcia w przyszłości. W związku z katastrofalnym stanem zachowania nagrobków oraz brakiem możliwości rozpoczęcia natychmiastowych prac konserwatorskich, kilka lat temu podjęta została decyzja o zabudowaniu ich ochronnymi „sarkofagami”, mającymi na celu zabezpieczenie obiektów przed dalszą degradacją. Wokół grobów zostały wzniesione ceglane ściany, które następnie otynkowano. Całość prac miała jednak charakter tymczasowy i konieczne jest jak najszybsze podjęcie działań, w celu przywrócenia oryginalnego charakteru tego miejsca pamięci, czemu służyć ma proponowany przez wnioskodawcę projekt. Osiedle Kondoa-Irangi zostało założone w 1942 roku na terenie ówczesnej Tanganiki. Trafiły do niego osoby które w ramach represji sowieckich deportowano na tereny Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, a następnie na skutek tzw. układu Sikorski-Majski, opuściły miejsce zesłania i przez tereny Iranu trafiały m. in. do Afryki. Usytuowane nad brzegami rzeki Bubu osiedle Kondoa-Irangi zostało założone w miejscu, gdzie wcześniej mieścił się obóz jeniecki dla żołnierzy włoskich. Składało się z 24 baraków, w których umieszczono ponad 400 obywateli polskich (według spisu z 1944 roku było to dokładnie 430 osób). W każdym z baraków mieszkało ponad 20 osób poprzedzielanych na mniejsze pokoje przez samych lokatorów. Sanitariaty znajdowały się na zewnątrz. Na środku osiedla stał maszt z flagą polską a pod nim z kamyków ułożono orła na czerwonym tle. W osiedlu była szkoła powszechna. Funkcjonował tu również niewielki szpital, w którym leczono choroby tropikalne, szczególnie dość powszechnie tu występującą, malarię. Obóz został zamknięty w 1945 roku. Osoby zmarłe podczas funkcjonowania obozu składano na położonym pod rozłożystym baobabem, osobnym cmentarzu. W sumie mieści się tu dwanaście polskich nagrobków. Całość otoczona jest niewielkim murkiem. Pierwotnie groby miały formę niskich, prostokątnych płyt wylanych z cementu, otoczonych również cementowymi, dość szerokimi pierścieniami. W płytach umieszczone zostały napisy oraz wmontowano pionowe, cementowe krzyże. Jeden z nagrobków zamiast krzyża posiada pionową, półkoliście zakończoną płytę, na której umieszczono napis. Po dotarciu na miejsce prace rozpoczniemy od wykonania dokumentacji fotograficznej i filmowej (w tym również przy użyciu drona), a następnie przeprowadzimy dokładną inwentaryzację terenu wokół obiektu, jak i samych nagrobków. Następnie przeprowadzimy pełną konserwację techniczną i estetyczną, której szczegółowy przebieg został opisany w programie prac remontowo-konserwatorskich. Kolejne etapy prac będą przedmiotem codziennej analizy zespołu, który będzie je przeprowadzał na miejscu, a który ma wieloletnie doświadczenie przy tego typu projektach, w tym realizowanych na terenie Afryki. Oprócz prac w Kondoa planowane są również działania na terenie nekropolii w Tengeru, która pozostała po największym osiedlu na terenie Afryki, które w latach 1942-1952 zamieszkiwało prawie 5 tysięcy obywateli polskich. Celem misji będzie przeprowadzenie dokumentacji obiektu oraz częściowych badań konserwatorskich znajdujących się tam obiektów. Pozwoli to na opracowanie odpowiedniej technologii i dobranie najlepszych materiałów w celu sporządzenia programu prac dla przyszłych działań renowacyjnych.